Zdjęcie / Photo by: Marek Stachowiak
Boeinga 747, zwanego popularnie Jumbo Jetem, rozpozna chyba każdy. Samolot ten jest niezwykle popularny na dalekich trasach o dużym natężeniu ruchu lotniczego i stanowi trzon floty takich linii lotniczych jak British Airways czy Quantas. Konstrukcja ta, będąca wyznacznikiem nowych standardów w lotnictwie cywilnym, odnosi również sukcesy w Azji. Jest to "aerobus" - samolot szerokokadłubowy mogący pomieścić nawet 500 i więcej pasażerów (10 foteli w rzędzie klasy ekonomicznej w układzie 3 + 4 + 3) i przewieźć ich na odległość 15 569 km. Ten czterystutonowy kolos napędzany jest czterema turbowentylatorowymi silnikami Pratt and Whittney JT9-D3 lub, w późniejszych wersjach Pratt and Whittney PW4056, Rolls-Royce RB.211-425G bądź też General Electric CF6-80C2 (do wyboru).
Początek historii Boeinga 747 jest dość dziwny. W latach sześćdziesiątych Lockheed oraz Boeing rozpoczęły wyścig o ważnego klienta - USAF, które ogłosiły przetarg na ciężki transportowiec. Choć Boeing przetargu nie wygrał, zdobyte podczas prac projektowych doświadczenia pozwoliły mu na opracowanie maszyny, która zapoczątkowała erę samolotów szerokokadłubowych - był to Boeing 747. Również silniki samolotu projektowane były pierwotnie dla transportowca USAF.
Nowo projektowany odrzutowiec wymagał nowatorskiej koncepcji kadłuba. Rozważano trzy opcje: dwa ciśnieniowe kadłuby pasażerskie obok siebie lub jeden pod drugim, albo jeden kadłub z pojedynczym bądź podwójnym pokładem. Zdecydowano się na jeden kadłub. Kabinę pilotów umieszczono nad kadłubem, więc dolny pokład pasażerski można było "pociągnąć" do samego dzioba - przednia część kadłuba pod kokpitem przeznaczona jest dla pasażerów pierwszej klasy i może pomieścić 32 osoby w fotelach rozmieszczonych parami. Pod pokładem pasażerskim mieści się ładownia oraz miejsce dla wyposażenia elektronicznego. Można tam także znaleźć miejsce na kuchnię pokładową. Natomiast na pokładzie górnym może podróżować 69 osób przy ustawieniu foteli 3 + 3.
Konstrukcja samolotu wykonana jest z kompozytów i duraluminium.
Skrzydło samolotu ma kąt skosu 37,5o w ¼ cięciwy. Trzy klapy Krügera umieszczone są pomiędzy kadłubem a wewnętrznymi gondolami silników. Jest też pięć segmentów klap pomiędzy gondolami silników i 6 na końcówce skrzydła (wedle rysunku z FCOM B747-400). Są one wysuwane daleko do przodu i w dół. Na krawędzi spływu skrzydła znajdują się trzyczęściowe klapy szczelinowe (w 3 grupach, zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej, ang. outboard section, midspan section, inboard section). Samolot posiada również 6 spoilerów na każdym skrzydle (spoilery są oczywiście wykorzystywane do wspomagania lotek na małych prędkościach). Podstawowym trybem zasilania klap jest PNEUMATIC MODE, ale w trybie awaryjnym można je również wypuścić za pomocą siłowników elektrycznych.
Ster wysokości (wg rysunku z FCOM) składa się z 4 powierzchni (po każdej stronie samolotu są outboard elevator oraz inboard elevator), natomiast ster kierunku składa się z dwóch powierzchni - upper rudder oraz lower rudder (górnej oraz dolnej).
Między silnikami maszyny zachowano duże odstępy, podobnie jak w Boeingu 707.
Samolot ma czterokołowe wózki podwozia głównego oraz dwukołowe podwozie przednie. Łącznie podwozie główne samolotu składa się z 16 kół, po 4 koła w każdym wózku. Dzielimy je na 2 wózki podwozia body gear pod kadłubem chowające się do przodu oraz 2 wózki podwozia pod skrzydłami (wing gear) chowające się na boki. Wózki wing gear są nieruchome, natomiast wózkami body gear można skręcać samolotem (ruchome jest również oczywiście podwozie przednie).
Powierzchnie sterowe napędzane są hydraulicznie (samolot wyposażony jest w 4 systemy hydrauliczne), a pomocniczy zespół napędowy firmy Pratt&Whittney Canada (w wersji -400, w pozostałych z tego co wiem były zespoły firmy Garrett; spotyka się także produkt firmy Honeywell), wyposażony w 2 generatory elektryki, zlokalizowano w tylnej, wystającej części kadłuba.
Pierwszy egzemplarz Jumbo Jeta przekazano Pan American. Służbę zainaugurowano 22 stycznia 1970 na trasie Nowy Jork - Londyn. Była to wersja B747-100 z dopuszczalną masą startową 334 751 kg. Wyprodukowano 747-100B z masą startową wynoszącą 341 555 kg i silnikami CF65, RB.211-524 lub JT9-D7. Za standard produkcyjny uznano 747-200B o masie startowej 377 840 kg i większej pojemności zbiorników paliwa. Istniały także wersje 200B Combi (przewożąca ładunek i pasażerów), 200B Convertible (możliwe szybkie przezbrojenie z samolotu pasażerskiego na transportowy i odwrotnie) oraz wersja towarowa 200F. Na potrzeby Japonii wyprodukowano 747SP (Special Performance) przeznaczony na ultradalekie trasy. SP miał kadłub skrócony o 14,35 m oraz kilka innych zmian, ale przejęto 90% konstrukcji. Następnie powstała wersja 747-300 z wydłużonym pokładem górnym. Miała ona dodatkowe miejsca dla 37 - 44 pasażerów na pokładzie górnym.
Prace nad wersją -400 rozpoczęły się w 1985 roku i od tego czasu był to standard 747 aż do dziś. Była to odpowiedź producenta na sygnały mówiące o nieekonomiczności samolotu. "Czterysetka" miała być o 25% bardziej ekonomiczna w użytkowaniu niż poprzednicy. Wersja 400, najprościej mówiąc, to 747-300 posiadający winglety i nowy "szklany kokpit" (6 dużych ekranów CRT firmy Collins, oraz system EICAS monitorujący systemy samolotu). Nowoczesna awionika pozwoliła na zredukowanie liczby pilotów z 3 do 2 (choć w kokpicie są 2 miejsca dla dodatkowych członków załogi, przydatne na dalekich trasach). 747-400 posiadał również zwiększoną pojemność zbiorników paliwa, mocniejsze silniki, większą rozpiętość skrzydeł, większy zasięg i maksymalną masę startową 394 625 kg. Warto również wspomnieć o nowych hamulcach z włókna węglowego.
W typowej konfiguracji 3-klasowej 747-400 zabiera ok. 416 pasażerów.
Powstała również wersja 747-400F (Freighter - do przewozu towarów), która zachowała układ kadłuba 747-200, tj. bez przedłużenia górnego pokładu, a także -400C (Combi - przystosowany do przewozu pasażerów oraz towarów) oraz 747-400D (Domestic), przeznaczony głównie na rynki azjatyckie, na krótkie trasy krajowe o dużym natężeniu (pojemność pasażerska do ponad 620 miejsc). "Domestic" pozbawiony był wingletów.
Pierwszy lot B747 w wersji -400 odbył się 29.04.1988.
W listopadzie 2005 Boeing ogłosił powstanie nowego projektu - Boeinga 747-8 Intercontinental. Samolot ma większy zasięg i pojemność (14 815 km przy typowej konfiguracji na 467 pasażerów), przeprojektowane skrzydła (więcej informacji tutaj), zastosowano w nim również nowe (bardziej przyjazne dla środowiska) silniki. Samolot ma być tańszy w eksploatacji od B747-400. Maksymalna masa startowa tej wersji to 442 250 kg (dane wg Boeinga). Warto również wspomnieć, że kabina pasażerska będzie całkowicie przeprojektowana.
Pierwszy lot B747-8 Intercontinental odbył się 20 marca 2011.
Boeing 747-200B jest również samolotem prezydenta Stanów Zjednoczonych. Posiada oznaczenie wojskowe VC-25A. Kiedy na pokładzie samolotu podróżuje prezydent USA, maszyna przyjmuje kryptonim radiowy "Air Force One". Istnieją 2 takie samoloty - jeden jest rezerwowy. VC25A popularnie nazywany jest "Latającym Białym Domem" - może tankować w powietrzu i latać non-stop przez tydzień. Jest kuloodporny i wyposażony w najnowocześniejsze urządzenia łączności. Posiada "wabiki" uniemożliwiające jego zestrzelenie. Na pokładzie górnym znajdują się salon i biuro prezydenta. Na pokładzie dolnym jest między innymi sala konferencyjna, prysznic i toalety przystosowane dla osób niepełnosprawnych. Jeśli prezydent zachoruje, może skorzystać z pomieszczenia medycznego ze składanym stołem operacyjnym, który umożliwia przeprowadzenie leczenia operacyjnego. Rząd USA planuje wymianę floty ok. roku 2017 - pod uwagę bierze się właśnie m.in. Boeinga 747-8.